هفته ای که گذشت خبر عجیبی در رسانه ها منتشر شد “اموال مسئولان امنیتی و محرمانه است”!
با ذهن کنجکاو به دنبال اصل موضوع گشتم و متن قانون رسیدگی به دارایی مقامات و مسئولان کشور را پیدا کردم. البته این قانون جدید نیست و صرفا برای بررسی بندهایی به کمیسیون قضایی مجلس ارجاع شده است ولیکن فرصتی برای رسانه ها پیش آمده تا مواد نادرست این قانون منجمله ماده 8 را به چالش بکشند. در ماده 8 ذکر شده است: فهرست دارایی مقامات مسئول و سمتها و مشخصات افراد مشمول و اسناد و اطلاعات مربوط به آن که به قوه قضاییه ارائه میشود، محرمانه بوده و افشای آن ممنوع است.
مجلس نهادی با سابقه ای بیش از صد سال است که نمایندگان مردم در مورد مسائل مهم اجتماع ایران در آن وضع قوانین می کنند البته که فراز و فرودهای بسیاری داشته است و سالهایی یک نهاد تاثیرگذار و سالهایی یک کاریکاتور از وضع موجود جامعه بوده است.
چندین نوشتار قبل درباره کتاب “چرا ملتها شکست می خورند” اثر دارون عجم اوغلو نوشتم و موضوع مصوبه ای در مجلس بود و باز این بار نیز وقتی موضوع مجلس پیش آمد ناخودآگاه به آموخته هایم از آن کتاب مراجعه کردم.
نهادهای یک جامعه تعیین کننده سرنوشت آن جامعه هستند اگر عملکرد این نهادها خوب باشد جامعه توسعه پیدا می کند مردم هر روز زندگی بهتری را از روز قبل تجربه می کنند و جامعه یک ثبات نسبی را تجربه می کند ولی اگر نهادها بد کار کنند به مرور مردم به نقطه ای می رسند که تحمل وضع موجود را نخواهند داشت و سلطه نهادهای استثمارگر در آن جامعه بالاخره آن را به بحران می رساند یعنی شرایط به گونه ای پیش خواهد رفت که دیگر نمی شود بحران را انکار کرد و در یک بزنگاه تاریخی تغییر نهادها رخ خواهد داد.
برای اینکه بدانیم نهادها چگونه کار میکنند آیا استثماری هستند و یا منافع جمع را تامین میکنند باید ببینیم چطور کارگزاران آن نهادها انتخاب می شوند آیا شیوه ای از انتخاب وجود دارد که اجازه حرکت نخبگان از طبقات اجتماعی مختلف را در بدنه این نهادها بدهد و یا نظارتهایی توسط طبقه حاکم بوجود آمده است که فقط نجیب زادگان می توانند ورود کنند و به مرور ماهیت نهادهای اجتماعی اندک سالار می شود. یکی از ایراداتی که این اندک سالاری بوجود می آورد این است که چون کارگزاران نهادها در طی سالها هر چه جلوتر می رویم از نالایق تر ها انتخاب می شوند و پاکسازی نخبگان به تدریج رخ خواهد داد در این شرایط کارگزاران دغدغه های مردم را در حد بقا پایین خواهند آورد و چون نالایق هستند تصمیمات اشتباه مداوم آنها باعث تخریب بیشترروندهای توسعه می شود و البته چون پیشرفت برای آنها خطرناک است ساز و کارهایی را ایجاد می کنند که تغییراتی که باعث بی ثبات سازی شرایط موجود شود نتواند بروز کند. در این جوامع به هزینه توده مردم گروه اندکی هر روز ثروتمندتر می شوند و البته این ثروت اندوزی نالایق ها می تواند مظاهر ثروت مادی داشته باشد و یا دسترسی به منابع ثروت برای هزینه کرد در مسیر قدرت باشد.
حال سوال این است که چه تغییراتی برای اندک سالاری خطرناک است یکی از مهمترین این تغییرات اطلاع داشتن توده مردم از دسترسی کارگزاران به منابع ثروت است و لازم است به هر شکل جلوی اطلاع رسانی به مردم گرفته شود.
البته این قصه از نظر تاریخی یک فصل تلخ دارد که بعد از آن فصل روشنی از توسعه در انتظار جامعه است مشروط بر اینکه اندک سالاری چنان تخریبی انجام ندهد که باعث حذف همیشگی یک تمدن شود. عجم اوغلو مثالهای متفاوتی را بررسی کرده است از امپراتوری روم تا اشرافیت ونیز و تا دیکتاتوری زیمباوه و کره شمالی بررسی اندک سالاری در تمامی این جوامع نشان می دهد وجود اندک سالاری باعث خاموش شدن صدای مردم سالاری واقعی می شود در حالیکه تریبون های رسمی اندک سالار توهم این را دارند که می توانند در بوق های تبلیغاتی این حس را بوجود بیاورند که مردم سالاری در جامعه حکمفرماست.
عوض شدن آدمها کمکی به حل مشکلات جامعه نمی کند ما باید نهادسازی کنیم و اندک سالاری را از ریشه بزنیم برای این کار باید معدود نهادهای اجتماعی که امکان اثرگذاری در جامعه را دارند از افتادن به دام اندک سالاری برهانیم و راه آن مطالبه گری است.
همین امروز باید بخواهیم و بلند فریاد بزنیم که دارایی مقامات و کارگزاران کشور و خانواده آنها محرمانه نیست و اگر برنامه خلق ثروت دارند که کاری بسیار حسنه است نباید در نهادهای عمومی که به ثروت ملت دسترسی دارند مشغول کار شوند.
من به عنوان یک شهروند “غیر محرمانه بودن دارایی مقامات و مسئولان کشور” را مطالبه می کنم.