این روزها هر جا می روم پیش بینی نتایج انتخابات ریاست جمهوری نقل مجالس در فضای مجازی و فیزیکی است. فارغ از اینکه تحلیلگران با چه شور و حرارتی پیش بینی می کنند که برد فلان کاندیدا قطعی است و یا قرار است طوفانی برپا شود و ورق برگردد و یا یک سیل بزرگ از رای ندادن برپا می شود واقعیت این است که در شامگاه پنج شنبه هیچکدام از ما نمی دانیم شنبه صبح چه نتایجی را شاهد خواهیم بود. هر پیش بینی کننده ای که نتایج شنبه منطبق بر پیش بینی هایش باشد برای یک هفته مفصلا در جمع دوستان و شبکه های اجتماعی خواهد گفت که چقدر خردمندانه و با دانش کافی از شرایط اجتماعی و سیاسی پیش بینی کرده است و آنکه پیش بینی درستی نداشته توجیهات متفاوت تری از تغییر در فضای جامعه در یک روز و یا تقلب و غیره ارائه خواهد داد.

وقتی اتفاقی غیر منتظره رخ می دهد ما نگاهمان به دنیا را به سرعت تغییر می دهیم تا با این غافلگیری سازگار شویم. در روز شنبه بعد از انتخابات در الگوی بازنگری شده ما از دنیا دلایل نتایج اعلامی به قسمتی از واقعیت موجود تبدیل می شود و نگاه ما به اتفاقاتی که در زمان رای گیری افتاده با این برداشت جدید تغییر کرده است.وقتی ما نگاهی تازه به یک پدیده پیدا می کنیم توانایی بازفراخوانی باورهایی را که پیش از آن داشته ایم به سرعت از دست می دهیم و وقتی نتوانیم در روز شنبه باورهایی که امشب در مورد نتایج انتخابات داشته ایم باز فراخوانی کامل کنیم به ناچار میزان غافلگیری مان در مورد رویداد انتخابات را دست کم خواهیم گرفت.

این خطای ادراکی پیش داوری بازنگری نام دارد و تاثیرات بسیار زیان باری بر ارزیابی های تصمیم گیرندگان دارد زیرا سبب می شود که تصمیم را نه بر اساس اینکه فرایند خوبی داشته است بلکه به دلیل اینکه نتیجه خوب یا بدی داشته مورد ارزیابی قرار دهیم.

سیستم 1 باعث می شود دنیا را منظم تر ساده تر و قابل پیش بینی تر از آنچه در واقع هست ببینیم. این خطا که افراد تصور می کنند گذشته را فهمیده اند چون بخت یارشان بوده و پیش بینی آنها درست از آب درآمده این خطا را نیز ایجاد می کند که آینده نیز پیش بینی پذیر و مهار کردنی است.

یکی از زیانبارترین زمانهایی که خطای ادراکی پیش داوری بازنگری به ما آسیب می زند در زمان سرمایه گذاری در بازارهای سرمایه است زمانی که پیش بینی های ما بدون توجه به کیفیت بررسی متغیرها و عمق بررسی شاخصها درست از آب درمیاید دچار این خطا می شویم که تغییر مثبت یا منفی بازار را پیش از وقوع به دقت توانسته بودیم پیش بینی کنیم و این خطا دامی است برای آینده ما و اطمینان کاذب و غلط به پیش بینی و پیش داوری مان در مورد رویدادهای آتی که در بسیاری موارد باعث ضررهای هنگفت مالی و در زمانی که خطا بصورت جمعی رخ می دهد باعث حتی سقوط بازار می شود.

دوستان من لازم است در خیلی موارد به خود بگوییم: بهتر است فریب پیش داوری نتیجه را نخورم پیش بینی و یا تصمیم احمقانه ای داشتم ولی بخت با من یار بود و نتیجه مطابق پیش بینی من شد.